Kiểm toán Nhà nước chỉ ra nhiều sai phạm ở dự án metro số 1

Từ đầu năm 2018 đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư không cấp vốn cho dự án do vướng thủ tục pháp lý liên quan đến điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án. Ảnh: VGP/Nam Đàn

Phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư chưa đúng thẩm quyền

Theo Kiểm toán Nhà nước, UBND TPHCM phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên theo Quyết định số 4480/QĐ-UBND ngày 21/9/2011 với tổng mức đầu tư là 236.626 triệu Yên tương đương 47.325 tỷ đồng là chưa đúng giá trị, chưa tuân thủ trình tự thủ tục và chưa đúng thẩm quyền.

Cụ thể, khi dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 47.325 tỷ đồng (lớn hơn 35.000 tỷ đồng), đã trở thành dự án quan trọng quốc gia, phải trình Quốc hội xem xét, quyết định. Thẩm quyền quyết định đầu tư dự án phải là Thủ tướng Chính phủ.

Bên cạnh đó, cơ quan này quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án khi chưa có báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư và chưa rõ ràng về nguồn vốn. Theo cơ quan kiểm toán, vào năm 2010, thư của Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) chỉ xác nhận việc sẽ tính đến chuyện bổ sung vốn, chưa xác nhận về cho vay. 

UBND TPHCM cũng phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án từ hoàn thành năm 2017 sang hoàn thành năm 2019 là không tuân thủ trình tự và thẩm quyền. Theo quy định, những dự án quan trọng quốc gia, khi kéo dài thời gian thực hiện từ một năm trở lên, Chính phủ phải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Đặc biệt, trong một quyết định ban hành năm 2014, ông Hoàng Như Cương, Phó trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị TPHCM đã phê duyệt điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư và quy mô của dự án quan trọng quốc gia là không đúng quy định. 

Ngoài ra, đây là dự án thuộc công trình quan trọng quốc gia nên Sở Kế hoạch và Đầu tư TPHCM thực hiện thẩm định để phê duyệt là không đúng thẩm quyền. Bên cạnh đó, nội dung thẩm định không đảm bảo theo quy định, như không đánh giá tổng mức đầu tư, kiểm tra tính đầy đủ, hợp lý của các khoản mục chi phí trong tổng mức đầu tư...

Ngay cả nội dung thẩm định của Sở Kế hoạch và Đầu tư TPHCM cũng không đảm bảo quy định khi không đánh giá, kiểm tra đầy đủ, hợp lý các khoản mục chi phí trong tổng mức đầu tư, chưa xem xét các yếu tố đảm bảo tính hiệu quả của dự án.

Về thiết kế cơ sở và quy mô đầu tư, Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ: Hồ sơ thiết kế cơ sở không thể hiện đầy đủ nội dung, nhiều hạng mục công trình còn thiếu, không đủ cơ sở cho việc lập tổng mức đầu tư như phần xử lý nền đất yếu, phần cồng việc làm đường tiện tích, hệ thống tạm, vách thi công, quan trắc… Chưa thể hiện kết nối với các tuyến đường sắt khác trong tương lai, chưa thể hiện cao độ cắt giữa tuyến metro số 1 với số 3A và tuyến số 4. Dự án áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật hệ thống đường sắt đô thị Châu Á – Strasya vào thiết kế nhưng còn một số chỉ tiêu không tuân thủ đúng theo chỉ dẫn tiêu chuẩn.

Đáng chú ý quyết định điều chỉnh kiểu dáng dầm từ dầm Super T sang dầm chữ U của đoạn tuyến đi trên cao đã làm đội vốn bất hợp lý lên 1.420 tỷ đồng, làm thay đổi kích thước nhịp dầm từ 33m xuống còn 30m, dẫn tới phát sinh 54 trụ cầu. Việc thay đổi dầm, việc phát sinh chi phí nói trên, Ban Quản lý đường sắt đô thị đã không báo cáo đầy đủ với UBND TPHCM, thậm chí còn bỏ qua ý kiến góp ý của cục Đường sắt Việt Nam. 

Nguyên nhân đội vốn

Theo Kiểm toán Nhà nước, tổng mức đầu tư dự án được lập có tới 60% giá trị chưa đảm bảo cơ sở để xác định tính toán như khối lượng, đơn giá, định mức.

Cụ thể, một số giá thiết bị nhập khẩu trong dự toán cao hơn nhiều so với giá dự thầu, hay quyết định phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh không đúng khi giá trị được lập với hai loại tiền và với mỗi loại tiền lại được tính toán trượt giá khác nhau, như tiền đồng Việt Nam là 10,6%/năm còn tiền Yen là 2,4%/năm...

Lý giải nguyên nhân tăng tổng mức đầu tư, Ban Quản lý đường sắt đô thị thành phố cho rằng, do sự biến động giá khách quan của nguyên vật liệu và tăng lương tối thiểu từ năm 2006 - 2009 làm tăng tổng mức đầu tư lên 40%; tăng khối lượng xây dựng do tăng lưu lượng hành khách và tăng khối lượng thực tế trong quá trình làm rõ thiết kế cơ sở dẫn tới tăng tổng mức đầu tư lên 43%; thay đổi các điều kiện tính toán như chi phí dự phòng, thay đổi tỷ giá, thuế VAT, chi phí gián tiếp.

Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước khẳng định, nguyên nhân tăng giá trị tổng mức đầu tư là do trượt giá và các thay đổi hợp lý, đưa đến tổng mức đầu tư phù hợp là 29.211 tỷ đồng. Trong khi giá trị tổng mức đầu tư sau điều chỉnh là 47.325 tỷ đồng, như vậy cao hơn giá trị mà Kiểm toán Nhà nước đưa ra là 18.114 tỷ đồng.

Số tiền đội vốn này, theo Kiểm toán Nhà nước là do thay đổi kết cấu dầm làm tăng 1.420 tỷ đồng; do tính toán làm tăng 9.668 tỷ đồng; tăng quy mô nhà ga làm tăng 3.224 tỷ đồng; tăng tính an toàn, tăng số lượng, thiết bị do tăng quy mô và môt số nguyên nhân chưa xác định được với số tiền 3.802 tỷ đồng.

Kiểm toán Nhà nước đánh giá, tổng mức đầu tư của dự án là 236.626 triệu Yên cùng với việc dự báo hành khách trong tương lai là quá lạc quan, sẽ dẫn đến hiệu quả kinh tế và hiệu quả tài chính của dự án khó khả thi. Nếu chỉ với doanh thu bán vé cùng với việc bước đầu phải có giá vé hợp lý để thu hút người dân thì rủi ro về tài chính là khá cao./.

Nam Đàn